Antibiotici su jedna od najčešće korišćenih grupa lijekova. Koristimo ih za sve uzraste i u svim prilikama, i kada treba, ali nažalost i kada ne treba. Iako su antibiotici što se tiče neželjenih reakcija relativno bezbjedna grupa lijekova, i oni imaju razna neželjena dejstva od kojih su neka i potencionalno smrtnonosna. U ovom tekstu ćemo preći kroz osnovne grupe antibiotika i navesti njihove najčešće neželjene efekte.
PENICILIN I NJEGOVI DERIVATI (Ampicilin, Amoksicilin itd.): Ova grupa lijekova, iako je prva otkrivena, je i do dan danas ostala jedna od najbezbjednijih grupa lijekova. U manje od 1% pacijenata se javlja: mučnina, dijareja, osip, koprivnjača a mogu da se nadovežu groznica i povraćanje. Najtežu neželjenu reakciju kod ove grupe lijekova predstavlja alergijska reakcija, jer su ovi lijekovi jedni od čestih alergena. U sučaju alergije, ova grupa lijekova je strogo kontraindikovana jer u suprotnom može da dovede do po život opasne anafilakse.
MAKROLIDI (Eritromicin, Azitromicin, Klaritromicin itd.): Ova grupa lijekova je takođe relativno bezbjedna za korištenje. Od minimalnih neželjenih efekata se izdvajaju isti problemi kao i sa penicilinima (mučnina, proljev, osip itd.). Treba istaći međutim da za razliku od penicilina ovi lijekovi ređe izazivaju alergije mada njihova pojava nije isključena. Eritromicin u ređim slučajevima može da dovede do problema sa jetrom (holestatski hepatitis) a takođe inhibiše citohrom P450 i tako pojačava dejstvo oralnih antikoagulanata i digoksina.
CEFALOSPORINI ( Cefaleksin, Cefamandol, Cefotaksim itd.): Ova grupa lijekova ima identične neželjene reakcije kao i penicilini uključujući i često izazivanje alergija mada su one nešto blaže nego kod penicilina. U praksi često dolazi ukrštanja alergija sa penicilinima tako da su osobe čest alergičen na obe grupe lijekova. Zbog svog širokog spektra ovi lijekovi često narušavaju crijevnu floru i dovode do gljivičnih infekcija raznih organa.
KARBAPENEMI (Imipenem itd.): Ova grupa lijekova ima takođe iste neželjene efekte kao i penicilini i osobe koje su alergičen na penicilin ne smiju koristiti ove lijekove. U visokim dozama imipenem izaziva konvulzije.
AMINOGLIKOZIDI (Streptomicin, Gentamicin, Amikacin itd.): Ova grupa lijekova predstavlja prvu liniju odbrane od gram negativnih bakterija. Pored blagih neželjenih reakcija (mučnina, dijareja itd.) ova grupa lijekova izaziva i oštećenje statoakustičkog nerva i prolazni a rijetko i trajni gubitak sluha, ili poremećaj ravnoteže. Velike doze streptomicina a ređe i ostalih aminoglikozida izazivaju oštećenje bubrega, a svima im je zajedničko da dovode do alergija mada u blažoj formi nego penicilini.
TETRACIKLINI (Tetraciklin, Oksitetraciklin itd.): Pored minimalnih nuspojava (mučnina, dijareja itd.), tetracikilini primjenjeni parenteralno (injekciom) u visokim dozama izazivaju oštećenje jetre. Tetraciklini se selektivno nakupljaju u kostima i zubima djece te mogu izazvati žutu prebojenost zuba, deformitete i zastoj u rastu. Iz tog razloga su strogo kontraindikovani kod djece mlađe od osam godina i kod trudnica. Zbog svog širokog spektra ovi lijekovi često narušavaju crijevnu floru i dovode do gljivičnih infekcija raznih organa.
SULFONAMIDI I TRIMETOPRIM (Bactrim): Ovi lijekovi djeluju inhibiciom folne kiseline tako da njihovi neželjeni efekti su najčešće uzrokovani nedostatkom iste, a to su megaloblastna anemija i nizak broj bjelih krvnih zrnaca. Ovi efekti se mogu preduprijediti unošenjem folne kiseline u velikim količinama.
FLUOROHINOLONI (Ciprofloksacin, Ofloksacin itd.): Neželjena dejstva ovih lijekova su uglavnom gastrointestinalni poremećaji, poremećaj funkcije jetre i osip po koži. Artropatija je karakteristična za mlađe osobe. Javljaju se i CNS simptomi, glavobolja i vrtoglavica, a ređe konvulzije. Mogu da dovedu do poremećaja rada srca (produžuju QT interval u EKG-u). Ne preporučuju se kod trudnica i dojilja.
HLORAMFENIKOL: Nekada veoma korišten lijek danas se koristi samo kao zadnja alternativa u nedostatku drugih antibiotika, ili lokalno u vidu masti. Od neželjenih efekata najteže je oštećenje koštane srži sa poremećajima koji idu od blage anemije do aplastične anemije (potpuni prestanak funkcije koštane srži). Kod novorođenčadi izaziva tzv. sindrom sive bebe (povraćanje, cijanoza, problemi sa disanjem i cirkulatorni kolaps).
Dr Stevica Prolić
